Chụp CT tiêm thuốc cản quang: Chỉ định và quy trình thực hiện

Kỹ thuật chụp CT có tiêm thuốc cản quang giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn một số bệnh lý như áp xe, ung thư, bệnh tim mạch… Vậy chụp CT tiêm thuốc cản quang là gì? Bác sĩ có thể chỉ định người bệnh tiêm thuốc cản quang chụp CT trong trường hợp nào và quy trình thực hiện ra sao?

Thuốc cản quang là chất lỏng trong suốt thường được bác sĩ chỉ định tiêm vào tĩnh mạch của người bệnh trong một số trường hợp chụp CT nhất định. Để đảm bảo an toàn, nhận kết quả chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang chính xác, người bệnh nên thực hiện kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này ở bệnh viện uy tín.

Chụp CT có tiêm thuốc cản quang là gì?

Chụp CT tiêm thuốc cản quang là kỹ thuật chụp CT mà trong quá trình chụp người bệnh được tiêm một loại thuốc có tính chất cản quang, giúp các bộ phận “bắt” thuốc hiện ra rõ ràng hơn trên phim CT, từ đó bác sĩ chẩn đoán bệnh thuận tiện và chính xác hơn. Nói một cách dễ hiểu, tác dụng của thuốc cản quang là làm các tổn thương hiện ra rõ ràng hơn trên hình ảnh chụp CT. (1)

Chụp CT không tiêm thuốc cản quang là gì?

Chụp CT không tiêm thuốc cản quang là kỹ thuật chụp CT mà trong quá trình chụp người bệnh không được chỉ định tiêm thuốc có tính chất cản quang. Thông thường, bác sĩ không chỉ định tiêm thuốc thường quy. Chỉ định tiêm thuốc trong các bệnh lý riêng biệt cần đạt được mức độ tương phản tốt hơn giữa các cấu trúc khi chụp hoặc trong các bệnh lý cần đánh giá tính chất hấp thu thuốc của cấu trúc riêng biệt.

Chụp CT (chụp cắt lớp vi tính) là kỹ thuật kết hợp tia X và máy tính để tạo ra hình ảnh các cơ quan bên trong cơ thể (xương, mô, các bộ phận của cơ thể) theo mặt cắt ngang. Hình chụp CT cung cấp cho bác sĩ thông tin chi tiết hơn so với hình chụp x-quang.

Trường hợp nào cần chụp CT có tiêm thuốc cản quang?

Các trường hợp thường được chỉ định chụp CT tiêm thuốc cản quang hay chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang bao gồm:

• Phần lớn những trường hợp chụp CT bụng cần tiến hành tiêm thuốc cản quang, ngoại trừ một số ít trường hợp như khi bác sĩ đã biết rõ nguyên nhân gây đau quặn ở thận là do sỏi niệu quản.
• Trường hợp người bệnh bị nghi ngờ có khối u trong cơ thể.
• Phần lớn những ca bệnh áp xe, viêm cần tiêm thuốc cản quang chụp CT, trừ trường hợp người bệnh viêm phổi đã được bác sĩ chẩn đoán chắc chắn, không cần phân biệt với các căn bệnh khác.
• Các trường hợp mắc bệnh về mạch máu như khảo sát giải phẫu, đường đi, độ hẹp, khảo sát xơ vữa mạch, giả phình, phình mạch, bóc tách động mạch, dị dạng mạch máu…
• Những trường hợp đặc biệt khác như:
  • Chụp CT để giúp bác sĩ đánh giá vùng tái tưới máu của tổn thương.
  • Chụp CT giúp bác sĩ tìm nguồn mạch nuôi cụ thể của tổn thương.
  • Chụp CT giúp bác sĩ chẩn đoán mức độ vách hóa của tụ máu dưới màng cứng giai đoạn bán cấp…

Trường hợp nào chống chỉ định tiêm cản quang chụp CT?

1. Chống chỉ định tương đối

• Người bệnh bị suy gan, suy tim mất bù.
• Người mắc bệnh suy thận độ III, IV (nếu bắt buộc phải tiến hành chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang, bác sĩ cần lên kế hoạch dự phòng suy thận tiến triển hoặc chạy thận nhân tạo, lọc máu cho người bệnh ngay sau khi tiêm thuốc cản quang).
• Người mắc bệnh đa u tủy, đặc biệt là người bệnh thiểu niệu (nếu phải chụp CT thì cần truyền dịch cho người bệnh).
• Người có cơ địa dị ứng (nếu bắt buộc phải chụp CT tiêm thuốc cản quang để chẩn đoán bệnh thì bác sĩ cần cho người bệnh sử dụng steroid cách 12 giờ, 2 giờ trước lúc chụp để giảm thiểu nguy cơ dị ứng thuốc; có thể sử dụng kháng histamin và chuẩn bị sẵn những phương tiện hồi sức).
• Người bị bệnh mạn tính như hen suyễn, cường giáp, đái tháo đường, hồng cầu hình liềm.
• Phụ nữ đang mang thai.

2. Chống chỉ định tuyệt đối

• Người bệnh bị dị ứng với iod.
• Người bị mất nước nặng.

Quy trình chụp CT có tiêm thuốc cản quang

Quy trình chụp CT tiêm thuốc cản quang được thực hiện thông qua một vài bước cơ bản dưới đây:

1. Trước khi chụp CT tiêm thuốc cản quang

• Người bệnh được bác sĩ/kỹ thuật viên giải thích về những tác dụng phụ ngoài ý muốn trước khi chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang.
• Người bệnh đang mang thai hoặc nghi ngờ có thai phải thông báo cho bác sĩ biết để đưa ra phương án lựa chọn tối ưu.
• Người bệnh phải thông báo cho bác sĩ biết nếu bản thân đang mắc bệnh thận, tĩnh mạch, hen suyễn, tiểu đường, nhược cơ, bất kỳ rối loạn nào ở tủy xương hoặc máu… Bên cạnh đó, bác sĩ cũng cần được thông báo nếu người bệnh đã từng bị dị ứng với thuốc cản quang.
• Người bệnh có thể cần ngừng sử dụng một vài loại thuốc trước chụp CT tiêm thuốc cản quang, các trường hợp này sẽ được cụ thể hóa theo tiền sử bệnh lý của người bệnh.
• Người bệnh được kiểm tra huyết áp kỹ lưỡng. Nếu cần chụp mạch vành, kỹ thuật viên sẽ kiểm tra nhịp tim của người bệnh và hướng dẫn tập thở.
• Người bệnh cần tiến hành tháo bỏ tất cả những vật bằng kim loại trên cơ thể trước khi chụp CT tiêm thuốc cản quang, ví dụ như đồng hồ, kính, kẹp tóc, trang sức, răng giả, thiết bị trợ thính, áo nịt ngực có gọng kim loại… Vì những vật dụng này có thể gây nhiễu ảnh khi chụp CT.
• Người bệnh có thể ăn nhẹ trước chụp, không ăn quá no và có thể uống nước với lượng vừa phải trước lúc chụp CT khoảng 2 giờ.
• Với trẻ sơ sinh hoặc trẻ mới biết đi, bác sĩ có thể cần cho trẻ sử dụng thuốc an thần để tránh trường hợp trẻ cử động khi tiêm thuốc cản quang. Việc cử động có thể khiến hình ảnh chụp CT bị không rõ nét, ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả.
• Tùy vào vị trí cần chụp cắt lớp vi tính, người bệnh có thể được yêu cầu cởi quần, áo và mặc áo choàng do cơ sở y tế cung cấp.

2. Trong khi chụp CT tiêm thuốc cản quang

• Người bệnh được hướng dẫn nằm ngửa trên bàn trong phòng chụp hoặc nằm với tư thế khác đúng theo hướng dẫn của bác sĩ/kỹ thuật viên để phục vụ cho nhu cầu chẩn đoán.
• Người bệnh cần nằm yên trong khi chụp CT tiêm thuốc cản quang. Người bệnh có thể được yêu cầu nín thở theo hướng dẫn của bác sĩ/kỹ thuật viên trong trường hợp chụp bụng và ngực.
• Để tiến hành tiêm thuốc cản quang, người bệnh được đặt một ống thông nhựa nhỏ (không còn kim tiêm trong ống thông) vào tĩnh mạch tại cánh tay. Thuốc cản quang được truyền qua ống thông trong quá trình chụp. Lúc này, người bệnh có thể thấy ấm nóng (dọc theo vùng mặt, cổ, ngực, thậm chí lan đến vùng bẹn) và cảm nhận được trong miệng có vị kim loại.

3. Sau khi chụp CT tiêm thuốc cản quang

• Người bệnh sau khi chụp CT tiêm thuốc cản quang vẫn cần giữ đường truyền tại tĩnh mạch và được theo dõi khoảng 30 phút. Nếu không có những diễn biến bất thường do dị ứng hoặc tác dụng phụ không mong muốn và bác sĩ cũng không chỉ định tiếp tục dùng đường truyền tĩnh mạch thì điều dưỡng sẽ tháo kim ra.
• Người bệnh cần đè tay vào vị trí đã tháo kim trong khoảng 5 - 10 phút.
• Người bệnh nên uống nhiều nước trong vòng 24 giờ sau tiêm thuốc cản quang để đào thải thuốc ra khỏi cơ thể.
• Trong vòng 40 phút kể từ lúc chụp CT có tiêm thuốc cản quang người bệnh không nên vận hành máy móc hoặc lái xe.

4. Thời gian trả kết quả

Kết quả chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang có thể được trả cho người bệnh trong vòng 30 - 60 phút. Trong trường hợp cần hội chẩn thì thời gian trả kết quả sẽ lâu hơn. Nếu có thắc mắc về kết quả, người bệnh nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ.

Thuốc cản quang chụp CT có hại không?

Thuốc cản quang là chất có gốc iod. Người bệnh chưa từng tiếp xúc với thuốc cản quang có nguy cơ dị ứng với chất này khi tiếp xúc lần đầu. Người bệnh có tiền sử dị ứng với dị nguyên khác như thức ăn, mỹ phẩm, thuốc khác… hoặc tiền sử hen suyễn cũng tăng nguy cơ dị ứng với thuốc cản quang. Tình trạng dị ứng vẫn có thể xuất hiện ngay cả khi trước đó bạn đã từng dùng thuốc cản quang và không gặp vấn đề gì. Phản ứng dị ứng nhẹ xuất hiện với tỷ lệ 1/1.000 mũi tiêm, bao gồm hắt hơi, nổi mề đay, phát ban. Khó thở là phản ứng nghiêm trọng hơn nhưng ít khi gặp. Phản ứng nghiêm trọng có thể gây tử vong rất hiếm xảy ra (tỷ là 1/170.000 mũi tiêm). (2)

Việc chụp CT tiêm thuốc cản quang cần được cẩn trọng ở người bệnh có chức năng thận suy giảm. Vì thuốc cản quang có chứa một lượng nhỏ iod tự do. Người bị bệnh Graves hoặc bướu cổ đa nhân có nguy cơ nhiễm độc tuyến giáp nhẹ (thế nhưng vấn đề này hiếm khi xảy ra).

Nhìn chung, thuốc cản quang chụp CT tương đối an toàn với người bệnh nói chung. Các rủi ro nghiêm trọng hiếm khi xuất hiện. Bác sĩ luôn có cân nhắc kỹ lưỡng khi chỉ định cho người bệnh dùng thuốc cản quang để đảm bảo an toàn. Mặc dù có tồn tại một số rủi ro nhỏ nhưng trong nhiều trường hợp tiêm cản quang chụp CT vẫn là việc làm cần thiết để giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh chính xác.

Để nhận được kết quả chính xác, đảm bảo an toàn khi chụp CT tiêm thuốc cản quang, người bệnh nên thực hiện ở cơ sở y tế uy tín, có khả năng xử lý tình huống bất lợi nếu chẳng may xảy ra. Người bệnh cần thông báo ngay cho bác sĩ biết nếu gặp tác dụng không mong muốn sau khi chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang, ví dụ như:

• Đau ngực, tức ngực.
• Khó thở, thở khò khè.
• Chóng mắt, muốn ngất xỉu.
• Sốt.
• Lượng và/hoặc tính chất của nước tiểu có sự thay đổi bất thường.
• Đau nhức ngay tại vị trí tiêm thuốc cản quang hoặc vùng gần đó (ngay sau khi tiêm).
• Phát ban nghiêm trọng kèm theo tình trạng bong tróc…

Thời gian đào thải của thuốc cản quang là bao lâu?

Ở người có chức năng thận bình thường, thuốc cản quang được bài tiết qua đường tiết niệu khoảng 12% (sau 10 phút), 50% (sau 1 giờ), 83% (sau 3 giờ), gần như 100% (sau 24 giờ). Ở người có chức năng thận suy giảm, thời gian đào thải thuốc cản quang kéo dài hơn.

Chi phí chụp CT cản quang là bao nhiêu?

Chi phí chụp CT tiêm thuốc cản quang dao động khoảng từ 2.000.000 - 9.000.000 đồng. Mức chênh lệch này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như bộ phận được chụp CT, máy móc, trang thiết bị, chất lượng dịch vụ tại cơ sở y tế, trình độ của bác sĩ, kỹ thuật viên… Mức chi phí trên chỉ mang tính tham khảo, người bệnh nên liên hệ với cơ sở y tế để được báo giá chính xác.

*Lưu ý giá dịch vụ trên đây là giá tham khảo tại thời điểm cập nhật bài viết. Khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp bệnh viện để được tư vấn cụ thể về chi phí tại thời điểm sử dụng dịch vụ.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Chụp CT tiêm thuốc cản quang hay chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hữu ích. Thông qua kỹ thuật này, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác hơn một số bệnh lý, từ đó đề ra phương hướng chữa trị tối ưu. Người bệnh nên chụp CT có tiêm thuốc cản quang tại cơ sở y tế uy tín.